Εγώ ο Εφιάλτης τους
Οι πολλοί δεν με γνωρίζουν μα όλοι ξέρουν το παιδί μου.
Δημοκρατία! Όλοι οι θεωρητικοί την μελετήσανε για να την γνωρίσουν. Αλλοι την αγάπησαν άλλοι την μίσησαν. Οι κοινωνικοί αναμορφωτές την φέραν στα μέτρα τους, σκίζοντας και ράβοντας την. Αφού φτιάξανε όλοι απο μία για να μπορέσουν να χωρέσουν τις αδυναμίες και τα άρρωστα πάθη τους, ισχυρίστηκαν πως αυτοί μόνο έχουν την αποκλειστική πατρότητα.
Το παιδί μου, το θάψανε κάτω απο τόνους λάσπης για να μην το βρεί κανείς να το συγκρίνει. Εγώ ένας άγνωστος με ένα τρομερό όνομα, χωρίς ιστορία, ούτε ανάμνηση. Ο Εφιάλτης ο γιός του Σοφωνίδου!
Η γέννηση της Δημοκρατίας. Μια στιγμή που η ανθρωπότητα δεν θα ξεχάσει ποτέ. Έφερα την εξουσία στους πολίτες. Μιά εξουσία χωρίς πάτρωνες. 140 χρόνια άφησε τον κόσμο κατάπληκτο δείχνοντας τον άνθρωπο στην πληρότητά του, ελεύθερο και ισχυρό. Ο πολίτης δικαστής, νομοθέτης, και οπλίτης για να διατηρεί αυτές τις ιδιότητες.
Δεν την έβγαλα απο το μυαλό μου αλλά απο τον λαό, και αυτό συνιστά τον μεγαλύτερο τρόμο των εξουσιαστών. Η Δημοκρατία δεν είναι εφεύρεση για να προσπαθήσεις να εφαρμόσεις στους ανθρώπους και οι άνθρωποι να αποδεχτούν. Είναι Φύση. Είναι η ανθρώπινη φύση που επιζητά την ελευθερία απο την εξουσία αλλά και την εξουσία για την προσωπική ισχύ. Στην Δημοκρατία αυτά γίνονται μαζί! Εξουσία γιά όλους με κλήρωση. Εξουσία στους πολίτες για να μην τους κυβερνάνε μονάρχες ή ολιγαρχίες. Ουδείς στο σβέρκο των ελευθέρων!
Ο Λαός μετά την νίκη μας στην Σαλαμίνα θέλησε την κατάλυση του καθεστώτος των γαιοκτημόνων. Η διοίκηση του Αρειου Πάγου συγκέντρωνε τα συμφέροντά τους. Μπήκα μπροστά μαζί με τον Αρχέστρατο. Οδήγησα όλους του Αρεοπαγίτες στην βάσανο του Λαϊκού Δικαστηρίου. Δεν άφησα κανένα να αποχωρήσει απο την έδρα του χωρίς να απολογηθεί στην Ηλιαία με την κατηγορία της κακοδιοίκησης. Κίνησα δίκες και έστειλα πολλούς στον θάνατο.
Έγινα ο Εφιάλτης στα όνειρά τους. Όσοι κλέψαν το δημόσιο είχανε λόγο να τρέμουν και μόνο στή θύμησή μου. Με βλέπανε να τους καταδιώκω και να τους συλλαμβάνω, να τους καθίζω στο σκαμνί και να ρωτώ: Πόθεν έσχες; Γιατί λείπουν τόσα απο το δημόσιο ταμείο; Πού βρήκες τόσα χρήματα εσύ;, Μας έκλεψες, μας αδίκησες τώρα θα κριθείς. Χιλιάδες οι Ηλιαστές, με κλήρωση επιλεγμένοι την τελευταία ώρα για να μην μπορούν να λαδωθούν απο τους κατηγορούμενους. Η καταδίκη αναπόφευκτη. Ο Νόμος απόλυτος, είς Θάνατον.
Το όνομα μου συνώνυμο της αγωνίας στον ταραχώδη ύπνο των αδίκων. Ο τρόμος των επαγγελματιών της πολιτικής των ολιγαρχών πάντα ο ίδιος. Να μην σηκώσει ο λαός κεφάλι και πάρει την δικαστική εξουσία για να τους περάσει απο δίκη. Διότι τα εγκλήματα τους πολλά και το σφάγανο βέβαιο. Γιαυτό δεν με γνωρίζετε. Η ιστορία τους με αποσιώπησε.
Ήμουν αδιάφθορος πατριώτης και δίκαιος προς την Πολιτεία. Φτωχός και αλήθεια είναι αυτό ούτε ντροπή, ήμουν αξιοπρεπής και δεν δέχτηκα βοήθεια απο κανέναν. ’καπτος στην απαίτηση των ευθυνών τους, διώκτης. Μόρφωση απέκτησα μεγάλη και φιλόσοφος έγινα..
Η φιλοσοφία μου έλεγε αντίθετα με του Σωκράτη πώς και ο πιό αγράμματος άνθρωπος μπορεί να τα καταφέρει αν η θέση του έχει ευθύνη και το λάθος του μπορεί να επισείσει δημόσια τιμωρία. Η ιδέα για την οποία αγωνίστηκα ήταν πώς η Δημοκρατία κανει ενάρετο τον άνθρωπο όταν την ασκεί, όπως κάνει γυμνασμένο το σώμα η παλαίστρα. Όπως άλλοι λιγότερο αλλοι περισσότερο χτίζουν το κορμί τους και δεν βλάπτωνται, ούτως και στην Δημοκρατία μου αρκετοί διακρίνονται αλλά όλοι ωφελούνται.
Αυτή την φιλοσοφία θεώρησα άξια και τον εαυτό μου ικανό να την υπερασπιστώ δημόσια. Προετοίμασα την επανάσταση με προσοχή. Ο Κίμων με τον στρατό που υποστήριζε τους ολιγαρχικούς ήταν στην Μεσσηνία, ενώ το ναυτικό ήταν στον Πειραιά αγκυροβολημένο.
Αυτή ήταν η στιγμή. Κάλεσα τον λαό στην Εκκλησία του Δήμου και του ζήτησα να αναλάβει την εξουσία απο τους ευγενείς. Σε αυτήν την ιστορική Εκκλησία ο λαός συμφώνησε και βαδίσαμε στον ’ρειο Πάγο. Ευθύς τις πολιτικές εξουσίες του διανείμαμε με τον Αρχέστρατο, άλλες στην Βουλή άλλες στα Δικαστήρια και άλλες τις κρατήσαμε για τον Λαό. Αυτόν το Λαό πλούτισα με πολιτικά δικαιώματα και τα όπλα για να τα υπερασπιστεί. Τώρα ο Δήμος η οργανωτική δομή του Λαού θα κυβερνούσε, και έτσι έγινε.
Αυτήν την επανάσταση που στό όνομά της έκτοτε οι πολιτισμένες κοινωνίες περιστρέφονται την έκανα αναίμακτα. Δεν αντιστάθηκαν σε ένα Λαό ενωμένο και αποφασισμένο με τον στρατό μακριά. Ο Κίμων γύρισε αλλά δεν δοκίμασε να χτυπήσει την επανάσταση. Τον εξορίσαμε λίγο αργότερα ώς εχθρό του Λαού. Η Σπάρτη μας φοβήθηκε και μας έδιωξε απο την συμμαχία της στην πολιορκία της Ιθώμης φοβούμενη τα νέα μας πολιτικά ήθη.
Συγκρούστηκα με τα συμφέροντά τους, πολέμησα την κακία τους και τους έγινα μισητός. Μόνο αν ήμουν Θεός δεν θα μου κάνανε κακό απλά γιατί δεν θα μπορούσανε. Εμένα με σφάξανε πληρωμένοι δολοφόνοι τους την νύχτα. Κανείς τους δεν βρήκε κατι επιλήψιμο να μου προσάψει όσο και να το επιθυμούσανε.
Αυτό που κάνανε οι δειλοί είναι να βάλουν τους θεωρητικούς της εξουσίας των ολιγαρχών να μαγαρίσουν το παιδί μου την Δημοκρατία. Θέλησαν να περάσουν την αποψη πως η Δημοκρατία ήταν συνέχεια της πολιτικής γραμμής του δημοκρατικού κόμματος.
Πρώτα είπαν πώς είχα μέσα στον ’ρειο Πάγο δικό μου άνθρωπο, τον Θεμιστοκλή για να τον εμφανίσουν ώς κοινό καταδότη. Έτριζε τότε η έδρα του κάτω απο τα πόδια του. Επρόκειτο να δικαστεί για συνεννοήσεις με τους Μήδους απο τους Αρεοπαγίτες. Τους μήνυσε πώς θα τους υποδείξει καποιους συνομώτες κατά του πολιτεύματος, δηλαδή εμένα τον Αρχέστρατο και τους δικούς μας και τους οδήγησε στο αρχηγείο μας. Αν ήταν αλήθεια αυτό δεν θα υπήρχε η Δημοκρατία, θα με είχανε εκτελέσει. ’λλωστε όταν έκανα το κίνημα ο Θεμιστοκλής ήταν εξορία, και πίσω εμείς δεν τον καλέσαμε. Δεν ήταν δικός μας, ήθελε την παλιά δημοκρατία του Κλεισθένη. Εγώ ήθελα αυτην που είναι για όλους.
Μετά είπαν αυτο που νομίζει ακόμα και σήμερα ο περισσότερος κόσμος. Πώς ήμουν βοηθός και όργανο του Περικλή και πως έδρασα μετά απο εντολή του! Δεν έπεισαν όμως τον κόσμο και αλλάξαν γραμμή. Ισχυρίστηκαν πώς είμασταν συναρχηγοί που εκμεταλευτήκαμε την απουσία του Κίμωνα στην αριστοκρατική ηγεσία και πως μετά την δολοφονία μου ο Περικλής πήρε τα πρωτεία. Ουδεν ψευδέστερο! Εγώ απελευθέρωσα τον λαό απο τα δύο κόμματα, με το κίνημα μου. Χαριν αυτού του λαικού αναίμακτου πραξικοπήματος ο λαός χειραφετήθηκε. Έγινα ηγέτης του δημοκρατικού κόμματος για να καταλύσω την εξουσία των γαιοκτημόνων και όχι του δημοκρατικού κόμματος. Εκείνη την ίδια ημέρα του κινήματος απο ηγέτης έγινα απλός πολίτης με ίσα δικαιώματα.
Μετά την στρατιωτική ήττα της Δημοκρατίας οι ιστορικοί τους, βάλανε στην θέση του Αθηναϊκού λαού το δημοκρατικό κόμμα και τον Περικλή. Σε τετοιο βαθμό που μια προσωπικότητα θα έθαβε την δημοκρατία, μία θέση στρατηγού που ανανεωνόταν έγινε η «ενός ανδρός αρχή». Ποιός δημοκράτης θα το φανταζότανε τότε, πώς η ιστορία θα παρουσίαζε απόλυτο μονάρχη τον άνδρα που παρακαλούσε κλαίγοντας τους πολίτες-δικαστές για την γυναίκα του. Που δεν μπόρεσε αφού είχε τέτοια εξουσία που του αποδίδουν, να σώσει τους φίλους του απο την καταδίκη σε θάνατο και ο ίδιος να πλήρωνε βαρύτατο πρόστιμο. Ταυτίσαν την δημοκρατία με πρόσωπα για να αλοιώσουν την ουσία της που ήταν η κατάργηση των προσώπων και την ανάδειξη του λαού ως συλλογική οντότητα. Φτάσανε ακόμα να πούν πως ο ίδιος ο Περικλής με δολοφόνησε ή ανθρωποί του απο φθόνο, και αυτό για να αμαυρώσουν ακόμα περισσότερο τους δημοκρατικούς που σκοτώσαν εμένα τον λατρεμένο, τον αγαπημένο του λαού...
Μετά περάσαν τα πυρά τους στην ίδια την Δημοκρατία. Παρουσιάσαν το καθεστώς των γαιοκτημόνων, το καθεστώς του ’ρειου Πάγου ώς δημοκρατία αλλά και το καθεστώς της Σπάρτης σαν την καλλίτερη δημοκρατία. Μετά αρχίσαν να αποδίδουν τις λαθεμένες πολιτικές αποφάσεις του λαού στην δημοκρατία λές και τα σφάλματα δεν είναι χαρακτηριστικό της ανθρωπότητας. Η σφαγή της Μήλου, η δίκη των Στρατηγών και τόσα δημοφιλή...!! Απο τότε με την λασπολογία περί δημαγωγών περιγράψαν την δημοκρατία όμοια με το αντίθετό της λαοκρατίας.
Θέλω να γίνει γνωστό πως η Δημοκρατία έστεκε μακριά απο τα δύο κόμματα που εκπροσωπούσαν οι δύο κυρίαρχες τάσεις στην τάξη των ευγενών. Οι ολιγαρχικοί θέλαν την κατάργηση του καθεστώτος ισονομίας και ισηγορίας του Κλεισθένη και την αφαίρεση των πολιτικών δικαιωμάτων απο τον λαό όπως την δικαστική αρχή που είχε απο τις μέρες του Σόλωνα. Οι δημοκρατικοί θέλαν να μείνουν αυτά και ο λαός να εκλέγει και να ελέγχει τους άρχοντες. Όμως η ανάληψη της πολιτικής εξουσίας απο το δημοκρατικό κόμμα με συναίνεση του λαού δεν είναι δημοκρατία αφού δεν ασκείται απο τον ίδιο τον λαό.
Εγώ έφερα την αυτοκυβέρνηση, όχι την εκλογή. Ακόμα και αν το δημοκρατικό κόμμα κανει φιλολαϊκή πολιτική δεν είναι λαϊκό, αφού ο λαός δεν ασκεί την πολιτική. Ενώ όταν ο λαός αποφασίσει μέσα απο την Εκκλησία του Δήμου, να επιβάλει στερήσεις ή θυσίες λόγω καποιας ανάγκης ή περιστάσεων η εξουσία του παραμένει δημοκρατική.
Δεν είναι η πολιτική που κανει την Δημοκρατία αλλα ποιός την κατέχει.
Ο Σόλωνας μοίρασε τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις σύμφωνα με την περιουσία της καθε τάξης. Εγώ μοίρασα εξίσου τα δικαιώματα σε όλους αλλά άφησα τις υποχρεώσεις στους πλουσίους. Έτσι ήταν το δικαιότερο γιατί με αυτόν τον τρόπο ούτε άφησα την πολιτική προνόμιο των εμπόρων, ούτε τους πήρα την περιουσία για να την μοιράσω σε αυτούς που δεν είναι στον χαρακτήρα τους. Με αυτόν τον τρόπο οι πολλοί ελέγχαν τον πλούτο των λίγων χωρίς να χρειάζεται να τον αποσπάσουν, και οι λίγοι έγιναν επιτέλους χρήσιμοι πέραν απο τους εαυτούς τους στο σύνολο με τις χορηγίες και την δίκαια φορολόγηση. Ακόμα περισσότερο γιατί αν τους καταργούσα τα μέσα πλουτισμού η οικονομία θα τελμάτωνε σταδιακά γιατί η ατομική ιδιοκτησία όσο φτωχική και να ήταν θα έπρεπε συνεχώς να κοινωνικοποιείται για να διαμοιράζεται. Κανείς δεν θα ήθελε τότε να αγωνίζεται για να σωρεύσει πλούτο, ο φθόνος και η τυραννία θα μετατρέπαν την δημοκρατία σε τυραννία των πολλών. Έτσι στο πολίτευμά μας υπήρχε και η ισότητα αφού δεν επιτρέπαμε μεγάλη οικονομική ανισότητα αλλά και ελευθερία αφού δεν καταπατούσαμε συμφέροντα.
Δεν μου το συγχώρησαν ποτέ. Με καταδίκασαν στην αιώνια σιωπή. Μαζί με μένα τους λαούς στην άγνοια.
Με την φωνή μου θα τους θυμίσω τον αιώνιο Εφιάλτη τους!
Την Δημοκρατία, το Κράτος των Δήμων.
Εφιάλτης του Σοφωνίδου
Φιλόσοφος-ιδρυτής της Δημοκρατίας
Η δημοκρατία «γεννήθηκε» στην αρχαία Αθήνα, αλλά όχι σε μια νύχτα. Χρειάστηκαν αιώνες μέχρι το πολίτευμα να εξελιχθεί, να παγιωθεί και να λειτουργήσει ικανοποιητικά. Υπάρχουν πολλές λέξεις και όροι που σχετίζονται με τη μακρόχρονη ιστορία της δημοκρατίας, η οποία ξεκίνησε τον 8ο αιώνα, μετά την κατάργηση της κληρονομικής βασιλείας. «Το λεξικό» της δημοκρατίας Ζευγίτες και θήτες: οι κατώτερες κοινωνικές τάξεις της εποχής. Ζευγίτες ονομάζονταν όσοι είχαν ένα ζεύγος βοδιών με το οποίο καλλιεργούσαν τη γη. Θήτες λέγονταν όσοι δεν είχαν καμία περιουσία και ειδικά πριν τη δημοκρατία δεν είχαν κανένα δικαίωμα. Κυλώνειο άγος: Είναι τα γεγονότα του 632 π.Χ, όταν ο ευγενής Κύλων επιχείρησε να πάρει την εξουσία και κατέλαβε την Ακρόπολη. Η προσπάθειά του απέτυχε, ο ίδιος κατάφερε να διαφύγει, αλλά οι οπαδοί του την ώρα που κατέβαιναν από τον ιερό βράχο σφαγιάστηκαν, παρά το γεγονός ότι ήταν ικέτες. Έτσι δημιουργήθηκε άγος, που σημαίνει μίασμα, κατάρα και οργή Θεού. Για να μην ηρεμήσουν οι πολίτες οι άρχοντες τους έδωσαν γραπτούς νόμους για να προστατεύονται από την αυθαιρεσία. Ήταν οι δρακόντειοι νόμοι. Σεισάχθεια: από τις λέξεις σείω + άχθος. Ήταν η νομοθεσία του Σόλωνα με την οποία απαλλάχθηκαν οι οφειλέτες από τα χρέη τους και επανήλθαν στην πόλη όσοι είχαν πουληθεί στο παρελθόν ως δούλοι, επειδή αδυνατούσαν να πληρώσουν τα χρέη τους προς τους ευγενείς. Πεισιστρατίδες: οι γιοι του τύραννου Πεισίστρατου Ιππίας, Ίππαρχος και Θετταλός, στους οποίους κληροδότησε την εξουσία. Οι διάδοχοι σε αντίθεση με τον πατέρα τους διακυβέρνησαν σκληρά με αποτέλεσμα να δυσαρεστήσουν τον λαό. «Έδοξε τη βουλή και τω δήμω»: η φράση με την οποία ξεκινούσαν όλα τα ψηφίσματα και έδειχναν τη σημασία της εκκλησίας του δήμου και της βουλής των 500 την περίοδο της δημοκρατίας. Οστρακισμός: το προληπτικό μέτρο του Κλεισθένη για την προστασία του δημοκρατικού πολιτεύματος από επίδοξους τυράννους. Με τη συγκέντρωση 6.000 αρνητικών ονομαστικών ψήφων που γράφονταν πάνω σε κομμάτια από σπασμένα αγγεία (όστρακα), μπορούσε κανείς να εξοριστεί για δέκα χρόνια από την πόλη, χωρίς όμως να χάσει τα πολιτικά του δικαιώματα και την περιουσία του. Μετέπειτα ο οστρακισμός έλαβε χαρακτήρα αντιπολιτευτικό και έγινε πολιτικό εργαλείο για εξόντωση αντιπάλων. Ο οστρακισμός αρχικά καθιερώθηκε ως προληπτικό μέτρο. Σκίτσο: Αλέξανδρος Βασιλόπουλος Εφιάλτης ο Αθηναίος: ο προκάτοχος του Περικλή στην παράταξη των δημοκρατικών που δολοφονήθηκε το 461 π.Χ. Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με τον προδότη στις Θερμοπύλες. Ο Εφιάλτης περιόρισε τις δικαιοδοσίες του αριστοκρατικού, ως τότε, Αρείου Πάγου και ήταν από τα πολύτιμα πρόσωπα της δημοκρατικής ιστορίας. Ιδιώτης: προσβλητική λέξη για όσους δεν συμμετείχαν στα κοινά και προτιμούσαν να ασχολούνται με προσωπικά ζητήματα. Μισθοφορά: η αποζημίωση που δινόταν στους φτωχούς για τη συμμετοχή τους στα κοινά, επειδή έχαναν το μεροκάματό τους. Θεωρικά: το εισιτήριο θεατρικών παραστάσεων που εξασφάλιζε το κράτος για τους φτωχούς και αποδείκνυε τη σημασία του θεάτρου στην αρχαιότητα. Λειτουργίες: η φορολογία της αρχαιότητας. Οι έχοντες πλήρωναν και επωφελούνταν οι μη έχοντες και το κράτος. Μια συνηθισμένη και ακριβή λειτουργία ήταν η τριηραρχία κατά την οποία ένας πλούσιος έπρεπε να καλύψει τα έξοδα κατασκευής και συντήρησης μια τριήρους. Επιτάφιος: ο λόγος του Περικλή για του πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί «ύμνος προς τη δημοκρατία». Δημαγωγός: από τις λέξεις δήμος+ άγω, δηλαδή οδηγώ τον λαό. Είχε αρνητική σημασία και περιέγραφε τους πολίτες, που με τη ρητορική τους δεινότητα παρέσυραν σε λάθος αποφάσεις την πλειοψηφία στην εκκλησία του Δήμου....
Εφιάλτης ο Σοφωνίδου.
Ο ακραίος δημοκράτης
(αντίστοιχο κεφάλαιο στο έργο του Άγγελου Βλάχου
«Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ»)
Το όνομα Εφιάλτης είναι πασίγνωστο. Είναι το όνομα του προδότη που αποκάλυψε στον Ξέρξη την ύπαρξη του κρυφού μονοπατιού Ανοπέα από το οποίο πέρασε ο Υδάρνης με μια μονάδα του περσικού στρατού που κύκλωσε τον Λεωνίδα στις Θερμοπύλες. Έχει γίνει συνώνυμο τρομακτικού ονείρου και, κατ’ επέκταση, με άλυτο πολιτικό ή κοινωνικό πρόβλημα, κοινώς βραχνάς.
Άγχος και τρόμο θα είχε προκαλέσει στους Αθηναίους ολιγαρχικούς (αριστίνδην - πλουτίνδην) των μέσων του 5ου αι. π.Χ. ο Εφιάλτης ο Σοφωνίδου, μεγαλύτερος στα χρόνια από τον Περικλή και καθοδηγητής του, που κατόρθωσε ν’ αφαιρέσει από τον Άρειο Πάγο πολλές από τις αρμοδιότητές του και να αποχρωματίσει οριστικά το δημοκρατικό πολίτευμα από κάθε ολιγαρχική απόχρωση. Η απόγνωση των ολιγαρχικών τούς οδήγησε μέχρι της δολοφονίας του Εφιάλτη από τον Ταναγραίο Αριστόδικο το 461 π.Χ.
«Ἐφιάλτην μέν οὖν, φοβερόν ὄντα τοῖς ὀλιγαρχικοῖς καί περί τάς εὐθύνας καί διώξεις ταῶν τόν δῆμον ἀδικούντων ἀπαραίτητον, ἐπιβουλεύσαντες οἱ ἐχθροί δ’ Ἀριστοδίκου τοῦ Ταναγρικοῦ κρυφαίως ἀνεΐλον» (Πλουτ. Περικλής, 10).
Εκτός του ότι ο Εφιάλτης ήταν ο τρίτος “μεταρρυθμιστής” (η μεταρρύθμισή του δεν είχε βεβαίως το εύρος και το βάθος των δύο πρώτων (Σόλωνος και Κλεισθένους), ξέρομε ελάχιστα πράγματα γι’ αυτόν. Ασφαλώς δεν ανήκε στην τάξη των πλουσίων και ασφαλώς ήταν ισχυρή προσωπικότης. Επίσης ασφαλώς θα είχε παράσχει σημαντικές υπηρεσίες για να αναδειχθεί “προστάτης” του Δήμου. Αναφέρεται ότι “τριάκοντα μόναις (ναυσί) Ἐφιάλτην ἐπέκεινα πλεῦσαι Χελιδονίων” (Πλουτ. Κίμων, 13) και τούτο είναι βεβαίωση ότι αναδείχθηκε στρατηγός. Το γεγονός ότι έπλευσε με πολεμικά πλοία πέρα από τα νησιά Χελιδόνιοι θα θεωρήθηκε επίτευγμα επειδή ήταν πρόκληση προς τον Αρταξέρξη αφού δεν είχε ακόμη συναφθεί η “ειρήνη του Καλλία” (449 π.Χ.).
Η μεταρρύθμιση του Εφιάλτη (461 π.Χ.) είχε καθαρά πολιτικό και όχι κοινωνικό χαρακτήρα, αφού μόνο 4 χρόνια αργότερα έγιναν δεκτοί και οι ζευγήτες ως άρχοντες ενώ προηγουμένως δεν ήσαν εκλέξιμοι παρά μόνο οι πεντακοσιομέδιμνοι και οι ιππείς.
Ο Αριστοτέλης (Αθ. Πολ., 25, 1) αναφέρει τα εξής: “...γενόμενος τοῦ δήμου προστάτης Ἐφιάλτης ὁ Σοφωνίδου, δοκῶν καί ἀδωροδόκητος είναι καί δίκαιος πρός τήν πολιτείαν, ἐπέθετο ταῇ βουλῇ (του Αρείου Πάγου)...”, δηλαδή έστρεψε τις ενέργειες του εναντίον του Αρείου Πάγου. Άρχισε από την καθαίρεση πολλών Αρεοπαγιτών προκαλώντας δίκες εναντίον τους όσον αφορά τον τρόπο που είχαν ασκήσει την εξουσία τους. Αφού μείωσε την δημοτικότητα του θεσμού, αφαίρεσε, με απόφαση του Δήμου, όλες τις “πρόσθετες” εξουσίες που καθιστούσαν τον Άρειο Πάγο “φύλακα της πολιτείας” και τις μετέφερε στην Εκκλησία του Δήμου και στην Ηλιαία.
Η αοριστία της διατυπώσεως “ἅπαντα περιείλετο τά ἐπίθετα δι’ ὧν ἦν ἡ τῆς πολιτείας φυλακή” (Αριστ. Αθ. Πολ., 25, 2) μας αναγκάζει ν’ αναζητήσομε, ποιες ήσαν αυτές οι “πρόσθετες εξουσίες” του Αρείου Πάγου τις οποίες του αφήρεσε ο Εφιάλτης και τι σήμαινε “ή τής πολιτείας φυλακή”.
Ίσως μια ικανοποιητική απάντηση είναι τα ακόλουθα:
Όλοι όσοι ασκούσαν δημόσιο λειτούργημα προτού αναλάβουν τα καθήκοντά τους υφίσταντο την “δοκιμασία” και όταν τελείωνε η θητεία τους υφίσταντο λεπτομερή έλεγχο, την “εὐθύνη”. Έπρεπε ν’ αποδώσουν λογαριασμό της διαχειρίσεώς τους και να υποβάλουν γενική έκθεση πεπραγμένων. Είναι πλέον πιθανό ότι την αρμοδιότητα της “δοκιμασίας” και της “εὐθύνης” είχε, πριν από την μεταρρύθμιση του Εφιάλτη, ο Άρειο Πάγος, πράγμα που σήμαινε ότι είχε ένα είδος γενικής επιβλέψεως και ελέγχου επί των δημοσίων λειτουργιών. Επί πλέον κατά την νομοθεσία του Σόλωνος, ο Άρειος Πάγος ήταν αρμόδιος να αποφασίσει επί των “εισαγγελιών” εναντίον εκείνων που ήσαν ύποπτοι συνωμοσίας κατά του πολιτεύματος. Αλλά οι “εισαγγελίες” πέρασαν στην αρμοδιότητα της Βουλής τω 500, η οποία είχε αρμοδιότητα και για την “δοκιμασία” των αρχόντων. Αυτή πρέπει να ήταν η μεταρρύθμιση του Εφιάλτη και ήταν σοβαρό πλήγμα εναντίον των ολιγαρχικών αφού ο Άρειος Πάγος - εξ ορισμού συντηρητικό όργανο αποτελούμενο απ πρώην άρχοντες - στερήθηκε της “δοκιμασίας” και της “ευθύνης”.
Η δολοφονία του Εφιάλτη φαίνεται να οφείλεται περισσότερο σε προσωπικούς εκδικητικούς λόγους (αρεοπαγίτου ή αρεοπαγιτών που είχαν εκδιωχθεί από το σώμα ύστερα από καταγγελίες του Εφιάλτη) παρά σε πολιτικούς λόγους για να απαλλαγούν οι ολιγαρχικοί από έναν δραστήριο και επικίνδυνο εχθρό. Ακραίος δημοκράτης, αν είχε ζήσει ίσως θα είχε έρθει σε διάσταση με τον Περικλή που, αριστοκράτης αυτός, και έχοντας ως Αλκμεωνίδης διασυνδέσεις με τους Φιλαΐδες, τον Κίμωνα και την αδελφή του Ελπινίκη, δέχθηκε συμβιβασμούς μαζί τους.
Αθήνα 462 π.χ....Τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, κυρίως αυτά που αποζούσαν απο τη θάλασσα, καθώς και τα μεσαία στρώματα που ασχολούνταν με το εμπόριο και τη ναυτιλία, όταν συνειδητοποίησαν τη δύναμη που τους έδινε ο στόλος, άρχισαν να κινούνται για την κατάλυση του καθεστώτος των γαιοκτημόνων ευγενών. Το κίνημά τους απέβλεπε στη ριζική αλλαγή του καθεστώτος και όχι απλώς στην αφαίρεση της διοίκησης από τον Άρειο Πάγο και στην επαναφορά του πολιτεύματος του Κλεισθένη. Απαιτούσαν την κατάργηση των κοινωνικών διακρίσεων σε ευγενείς και λαό, και την πλήρη εξίσωση όλων των πολιτών. Έτσι άρχισε ένα λαϊκό κίνημα για την ανατροπή του καθεστώτος των γαιοκτημόνων ευγενών και την εγκαθίδρυση της εξουσίας του λαού. Ηγέτης του επαναστατικού αυτού κινήματος έγινε ο Εφιάλτης, ο γιος του Σοφωνίδου, με πιθανό συνεργάτη τον Αρχέστρατο, στον οποίο η ιστορία δεν κάνει καμία αναφορά. Αυξανομένου του πλήθους, λέει ο Αριστοτέλης, έγινε ηγέτης του λαού ο Εφιάλτης, ο γιος του Σοφωνίδου, ο οποίος εθεωρείτο πατριώτης αδιάφθορος, και επιτέθηκε στη Βουλή του Αρείου Πάγου. Όταν το λαϊκό κίνημα απόκτησε δύναμη, ο Εφιάλτης χρησιμοποίησε τα δικαστήρια της Ηλιαίας που είχε θεσπίσει ο Σόλων και πέρναγε απ’ αυτά το ένα μετά τον άλλο τους Αρεοπαγίτες με την κατηγορία της κακοδιοίκησης. Κατά πρώτον εξόντωσε πολλούς από τους Αρεοπαγίτες, κινώντας εναντίον τους δίκες σχετικές με τη διοίκησή τους. Ο Εφιάλτης έγινε ο φόβος και ο τρόμος των Αρεοπαγιτών και όλων εκείνων που αδικούσαν το λαό, γιατί έτρεμαν στη σκέψη ότι αργά ή γρήγορα θα πλήρωναν για τις αδικίες τους. Ζούσαν συνεχώς μ' αυτή την αγωνία που τους έκανε να μη μπορούν να κοιμηθούν, γιατί μόλις τους έπαιρνε ο ύπνος, έβλεπαν τον Εφιάλτη να τους καταδιώκει για να τους τιμωρήσει. Έτσι επικράτησε μέχρι σήμερα να λέγεται Εφιάλτης κάθε τρομακτικό όνειρο που καταπιέζει την ψυχή και προκαλεί αγωνία. Η επίσημη ιστορία, από φόβο μήπως τον... αδικήσει, προτίμησε να τον αποσιωπήσει. Έτσι ο μεγάλος αυτός επαναστάτης δεν είναι γνωστός παρά μόνο στους ειδικούς της ιστορίας, ενώ ο συνώνυμός του Εφιάλτης, ο Τραχίνιας, ο προδότης των Θερμοπυλών, είναι γνωστός στους πάντες.
Υ.Γ.
Ένα απόσπασμα από το βιβλίο "Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΊΑ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ" (η εξουσία των πολιτών) που έγραψε ο Χρήστος Γ. Ρήγας. Εκδόσεις ΕΛΕΥΣΙΣ 2008. Με γλαφυρό τρόπο ο Ρήγας φωτίζει αθέατες πλευρές της ιστορίας. Εξαιρετικό από κάθε άποψη.
