Ο τόπος γέννησης της Δημοκρατίας είναι η Αρχαία Αγορά των Αθηνών

ΣΥΝΙΔΡΥΤΕΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Σήμερα, ολόκληρη η ανθρωπότητα γνωρίζει πως η Δημοκρατία ως έννοια, σύνολο πολιτικών ιδεών και πρακτικών, και εν γένει ως πολίτευμα, γεννήθηκε στην Αθήνα τον 5ο με 6ο αιώνα π.Χ.

 Ο διάλογος, η Παρρησία, η Ισηγορία, η Ισονομία και η Δικαιοσύνη είναι λίγες μόνο από τις υψηλές ιδέες που γεννήθηκαν στο πολιτιστικό, πολιτικό και οικονομικό κέντρο των Αθηνών. Οι πρωτοποριακές αυτές ιδέες συνετέλεσαν στην ίδρυση αλλά και επικράτηση της Δημοκρατίας.

Ακόμα λιγότερο γνωστό – έως και άγνωστο στις μέρες μας – είναι το ποιος δημιούργησε τελικά τη Δημοκρατία. Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει κάποιος «πατέρας» της Δημοκρατίας. Κανένας μεγάλος αρχηγός, ηγέτης ή πολιτικός ήρωας. Άλλωστε η Δημοκρατία δεν βασίζεται σε σωτήρες αλλά στη δύναμη των πολιτών. Κάποιοι ισχυροί και ενεργοί πολίτες ήταν αυτοί που δημιούργησαν τους πρώτους Δημοκρατικούς πολιτειακούς θεσμούς – οι Συνιδρυτές της Δημοκρατίας. Σύμφωνα με την πολιτική ιστορία, η Δημοκρατία θεμελιώθηκε αρχικώς από τον Σόλωνα, απέκτησε ουσιαστικό περιεχόμενο και βάθος από τον Κλεισθένη, ενισχύθηκε και θωρακίσθηκε από τον Εφιάλτη, ενώ προσέλαβε ποιοτικά  χαρακτηριστικά και ολοκληρώθηκε από τον Περικλή.

ΣΟΛΩΝ

Ο Σόλων ο δίκαιος ήταν ο πρώτος. Έχοντας ταξιδέψει και μελετήσει ποικίλους νόμους, ο Αθηναίος νομοθέτης εφάρμοσε ευβούλως στην Αθηναϊκή πολιτεία τη «σεισάχθεια», απελευθερώνοντας όσους πολίτες είχαν υποδουλωθεί, ενώ ταυτόχρονα παρείχε αμνηστία για αδικήματα που επέφεραν απώλεια των πολιτικών δικαιωμάτων. Κατανοώντας την ουσία του πολιτειακού ζητήματος, ο Σόλων αναγνώρισε με ευθυκρισία πως για την επίτευξη της κοινωνικής Δικαιοσύνης οι πολίτες χρειάζονται τα πολιτικά τους δικαιώματά (Ισονομία).

Στο ίδιο πνεύμα, ο Σόλων έδωσε για πρώτη φορά στους θήτες (το κατώτερο κοινωνικό στρώμα) το δικαίωμα συμμετοχής στην Εκκλησία του Δήμου και στην Ηλιαία, ως ένορκοι. Μέσω της Ηλιαίας, η οποία ήλεγχε μετά από καταγγελία οποιουδήποτε παράνομες ενέργειες των αρχόντων οι οποίοι έβλαπταν την πολιτεία ή κάποιον πολίτη (ακόμα και δούλο), οι πολίτες απέκτησαν τις πρώτες ελεγκτικές εξουσίες τους.

Τέλος, ιδρύοντας λαϊκά δικαστήρια με δικαίωμα προσφυγής σ’ αυτά όσων δεν ήθελαν να δικαστούν από τους άρχοντες και παρουσιάζοντας το θεσμό της έφεσης κατά δικαστικών αποφάσεων ενώπιον του δήμου, ο Σόλων έσπασε το μονοπώλιο της πολιτικής εξουσίας από τους επαγγελματίες πολιτικούς και δικαστές, και έθεσε έτσι τις βάσεις για να καταστεί ο δήμος κύριος της πολιτείας.

ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ

Επόμενος συνθεμελιωτής της Δημοκρατίας υπήρξε ο Κλεισθένης. Αφού πέτυχε την ανατροπή του Ισαγόρα, του Κλεομένη και της τυραννίδας, ο Αλκμεωνίδης πολιτικός διαίρεσε την Αττική σε δήμους των τριάντα μερών – δέκα από την πόλη (Άστυ), δέκα από την παραλία και δέκα από την ενδοχώρα (Μεσόγαια). Επιπλέον, όρισε με κλήρο τρεις δήμοι να σχηματίζουν μια φυλή, έτσι ώστε κάθε φυλή να βρίσκεται και να εκπροσωπείται σε όλα τα σημεία της πόλης. Το μέτρο αυτό ένωσε ουσιαστικά με κοινή μοίρα πολίτες από διαφορετικές περιοχές, και συνεπώς από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, επιτυγχάνοντας μια πρωτοποριακή πολιτική και κοινωνική ισότητα. Η κατάργηση της κατοχής γης ως προϋπόθεση για την ιδιότητα του πολίτη, η ενσωμάτωση νέων πολιτών (ξένοι κάτοικοι ή απελευθερωμένοι δούλοι) και η δυνατότητα των θητών να υπηρετούν την Αθήνα μέσω του στόλου, ενίσχυσε περαιτέρω το αίσθημα της πολιτικής ισότητας ενώ διέλυσε τις παλιές πολιτικοκοινωνικές δομές της ολιγαρχικής Αθήνας. Επιπροσθέτως, τόσο οι φυλές όσο και οι δήμοι απέκτησαν διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, με δική τους εκκλησία, περιουσία και ταμείο, κάτι το οποίο οδήγησε στην αναγκαία αποκέντρωση της πολιτικής εξουσίας.

Το γενικότερο πολιτικό πνεύμα των επί Κλεισθένη μεταρρυθμίσεων έδωσε τη δυνατότητα συμμετοχής στα κοινά όλων των πολιτών (Ισοκρατία), χωρίς περιορισμούς (Παρρησία), με επιδίωξη τη λήψη συναινετικών αποφάσεων μετά από δημόσια συζήτηση (Ισηγορία). Τα νέα Κλεισθένεια μέτρα του οστρακισμού (η νόμιμη εξορία ενός πολίτη που αποτελούσε κίνδυνο για τη Δημοκρατία) και της δοκιμασίας (εξέταση της καταλληλότητας των υποψηφίων για κάποιο αξίωμα) λειτούργησαν ως θρυαλλίδα για τον απόλυτο έλεγχο των πολιτικών αξιωματούχων από τους πολίτες.

ΕΦΙΑΛΤΗΣ

Στη συνέχεια, τις δημοκρατικές πρωτοβουλίες επεξέτεινε ο αδιάφθοροςΕφιάλτης, γιος του Σοφωνίδη. Ο υπέρμαχος και υπερασπιστής των πολιτών Εφιάλτης τόλμησε να πολεμήσει ευθαρσώς το ισχυρότατο πολιτικό και ολιγαρχικό κατεστημένο της εποχής. Εκφράζοντας τη θέληση των πολιτών κατόρθωσε και αφαίρεσε τις πολιτικές και περιόρισε τις δικαστικές αρμοδιότητες και εξουσίες του αντιδημοκρατικού και ολιγαρχικότατου Αρείου Πάγου. Τις εναπομείνασες εξουσίες του, τις μετέφερε στη Βουλή και την Εκκλησία του Δήμου – τα πολιτειακά όργανα των πολιτών. Πλέον, το υψηλότερο αξίωμα στη Δημοκρατία, ήταν αυτό του πολίτη. Δική του πολιτική πρωτοβουλία ήταν και η γραφή των παρανόμων, σύμφωνα με την οποία κάθε πολίτης είχε δικαίωμα να εγείρει αγωγή κατά διοικητικών πράξεων και νόμων τους οποίους έκρινε αντισυνταγματικούς ή παράνομους. Η γραφή παρανόμων υπήρξε το τελειωτικό χτύπημα εναντίον της κακονομίας και των μισοδήμων νόμων. Για τις μεταρρυθμίσεις του αυτές ο Εφιάλτης δολοφονήθηκε από τη φθίνουσα ολιγαρχική τάξη.

ΠΕΡΙΚΛΗΣ

Τέλος, ο Περικλής, θιασώτης του Δημοκρατικού ιδεώδους, συνέχισε το δρόμο της δημοκρατικής ολοκλήρωσης. Πολιτειακά, ο υψιπέτης Στρατηγός απογύμνωσε το αριστοκρατικό αξίωμα των εννέα αρχόντων από κάθε ουσιαστική εξουσία. Πολιτικά, ο Περικλής εισήγαγε τη «μισθοφορά», δηλαδή την πληρωμή μισθού σε όλους τους κληρωτούς άρχοντες, μέτρο που εξασφάλισε ίσες ευκαιρίες πολιτικής συμμετοχής για όλους, ενώ με εισήγησή του θεσπίστηκε η δωρεάν εκπαίδευση των απόρων και η κρατική επιχορήγηση τους για την παρακολούθηση των δραματικών αγώνων («θεωρικά»). Με τις τελευταίες αυτές μεταρρυθμίσεις, η Αθήνα απέκτησε την απόλυτη και «Χρυσή» Δημοκρατική ολοκλήρωση, προστατεύοντας τους πολίτες που συμμετείχαν στην πολιτική από το χρηματισμό και τη διαφθορά, και καλλιεργώντας πολιτικό πολιτισμό και πολιτική παιδεία για όλους.

ΣΥΝΙΔΡΥΤΕΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η αλήθεια είναι πως οι πραγματικοί Συνιδρυτές της Δημοκρατίας ήταν οι απλοί πολίτες. Οι πολίτες εκείνοι που διαπραγματεύθηκαν, συζήτησαν, υποδέχθηκαν, εφάρμοσαν και υπερασπίστηκαν τη Δημοκρατία και την κατέστησαν ένα λαμπρό πολίτευμα – κειμήλιο για την ιστορία και την ανθρωπότητα. Αυτοί ήταν η πηγή έμπνευσης της Δημοκρατίας αλλά και ο λόγος της επιτυχίας της. Αυτοί συνδιαμόρφωσαν και συνδημιούργησαν τη Δημοκρατία. Έτσι και εμείς σήμερα, οι Έλληνες πολίτες μπορούμε να γίνουμε αυτοί που θα συνδημιουργήσουν, θα αναγεννήσουν τη Δημοκρατία και θα την επαναφέρουν ως πολιτειακή επιλογή για την Ελλάδα και τον κόσμο.

Αν ανατρέξει κανείς στα σημαντικά στοιχεία και τις πολιτικοκοινωνικές αλλαγές που επέφεραν οι τέσσερις αρχαίοι πολιτικοί και επισημάνθηκαν στο κείμενο, διακρίνει εύκολα το δημοκρατικό κενό του σήμερα και τις πολιτικές αλλά κυρίως πολιτειακές ανάγκες της Ελλάδας στην εποχή μας.

Η Ελλάδα χρειάζεται νέο, και επιτέλους Δημοκρατικό Σύνταγμα και Πολίτευμα. Και το χρειάζεται από τους Έλληνες πολίτες.

Το παρόν δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ στις 30/01/2014

Αναστήσαν ξανά μια καλλιέργεια λησμονημένη επί μισό αιώνα,

Μέχρι τα κατάφυτα βουνά του Πόντου, αλλά και τα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, έφτασε μια ομάδα πέντε γυναικών από τη Γενισέα Ξάνθης, προκειμένου να βρει τον αυθεντικό σπόρο, που θα τής επέτρεπε να παράγει ένα παραδοσιακό προϊόν, ακριβώς όπως το αναπολούσε ο ...ουρανίσκος των γηραιότερων.

Ο λόγο για την καλλιέργεια του ζαχαροκάλαμου και για το πετιμέζι, βασική γλυκαντική ύλη σε κάθε ελληνικό σπίτι πριν από την έλευση της «παντοκρατορίας» της ζάχαρης: η ζάχαρη αγοραζόταν φθηνά από τον μπακάλη, ενώ το πετιμέζι ήθελε πολλή χειρωνακτική εργασία, γεγονός που γρήγορα το οδήγησε ...στα αζήτητα, παρά τα σημαντικά διατροφικά του οφέλη.

«Ακούγαμε τους γονείς και τους παππούδες μας να μιλάνε με πολλή λαχτάρα για αυτό το προϊόν, το πετιμέζι από ζαχαροκάλαμο, που καλλιεργούσαν μέχρι και το 1955 περίπου. Τα δύσκολα χρόνια της φτώχειας στην Ελλάδα, οι παλαιότεροι ουσιαστικά βιοπορίστηκαν με το πετιμέζι. Οι οικογένειες το έφτιαχναν, το ανακάτευαν με κολοκύθα, καρύδια, μελιτζανάκι ή κυδώνια και το αποθήκευαν για τον χειμώνα ή έφτιαχναν μαρμελάδες» θυμάται, μιλώντας στο Αθηναϊκό Πρακτορείο, η Αναστασία Αμανατίδου, πρόεδρος της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης (ΚοινΣΕπ) «Γενισέα», η οποία έχει αναβιώσει την καλλιέργεια του ζαχαροκάλαμου εδώ και λίγα χρόνια.

Το 2006, οι γυναίκες «σήκωσαν τα μανίκια» και έπιασαν δουλειά για να μπορέσουν να ξαναφέρουν στο ελληνικό τραπέζι αυτό το προϊόν. Ωστόσο, ο σπόρος που είχαν στη διάθεσή τους δεν επέτρεψε αρχικά στην προσπάθειά τους να καρποφορήσει και χρειάστηκαν αρκετά χρόνια ακόμη μέχρι να τα καταφέρουν.

Οι αυστηροί γευσιγνώστες των περασμένων γενεών κι ο χαμένος σπόρος

«Είχαμε πρόβλημα με τον σπόρο, γιατί ο σπόρος δεν υπήρχε, είχε χαθεί. Είχε έρθει στα χέρια μας σπόρος ζαχαροκάλαμου από ένα πενταετές πρόγραμμα για την παραγωγή βιοαιθανόλης. Τον πήραμε, τον καλλιεργήσαμε γιατί ήταν παρεμφερής κι απέδιδε ένα γλυκό σιρόπι, αλλά τα αποτελέσματα δεν ήταν ικανοποιητικά.

Όταν δώσαμε το σιρόπι στους παλιούς να το δοκιμάσουν, μας είπαν: Είναι γλυκό, ναι, αλλά δεν είναι ίδιο με εκείνο που τρώγαμε εμείς τότε. Είχε όντως διαφορά στη γεύση. Συνεχίσαμε την προσπάθεια εκείνη για πέντε χρόνια και τότε καταλάβαμε ότι φταίει ο σπόρος. Αρχίσαμε να ψάχνουμε τον αυθεντικό σπόρο παντού, τον ψάξαμε μέχρι και σε όλον τον ορεινό όγκο της γειτονικής Βουλγαρίας, αλλά δεν τον βρήκαμε πουθενά.

Μάθαμε ότι καλλιεργείται ακόμη στον ορεινό όγκο του Πόντου. Τον βρήκαμε τελικά κοντά στην Τραπεζούντα, τον φέραμε, τον καλλιεργήσαμε, κάναμε την πρώτη μας παραγωγή σε πετιμέζι και τη δώσαμε ξανά στους παλιούς να τη δοκιμάσουν. Και τότε μας είπαν “ναι, είναι αυτό ακριβώς». Είχαμε βρει τον σπόρο τον παραδοσιακό, τον αυθεντικό διηγείται η Ανατασία Αμανατίδου.

Κατασκευάζοντας μηχανές από την αρχή με… manual τη γνώση των παλιών

Βέβαια, άλλο παραγωγή… τσέπης, για να δοκιμάσουν οι παλαιότεροι και να δώσουν το πράσινο φως, κι άλλο μαζική παραγωγή, καθώς η τελευταία απαιτεί επενδύσεις σε μηχανήματα.

«Όταν αναβιώσαμε την καλλιέργεια και ξεκινήσαμε την προσπάθεια για το πετιμέζι, μεταφέραμε την αγωνία για το εγχείρημά μας και στην Περιφέρεια, στον τότε νομάρχη και τον τότε δήμαρχο, που στάθηκαν δίπλα μας και μας βοήθησαν. Χρειαζόντουσαν αρκετά χρήματα για να ξεκινήσουμε, για παράδειγμα έπρεπε να κάνουμε την κατασκευή της μηχανής επεξεργασίας εξολοκλήρου από την αρχή, με οδηγίες των παλαιότερων γιατί οι μηχανές των γονιών δεν υπήρχαν πια, είχαν χαθεί, είχαν καταστραφεί, όπως και η ίδια η καλλιέργεια που εγκαταλείφθηκε για 55-60 χρόνια» σημειώνει η πρόεδρος της ΚοινΣΕπ Γενισέα.

Ζήτηση για ελληνικό πετιμέζι από την Ελβετία μέχρι το Ιράν, αλλά…

Τελικά, οι πέντε επίμονες αγρότισσες κατάφεραν να στήσουν «με χρήματα από την τσέπη τους» μια μικρή γραμμή παραγωγής, ύψους επένδυσης 60.000-70.000 ευρώ, η οποία τους επιτρέπει να παράγουν 2-3 τόνους πετιμέζι ετησίως. Το πετιμέζι που παράγουν είναι περιζήτητο, σε καταστήματα από τη Θεσσαλονίκη μέχρι την Αλεξανδρούπολη, αλλά και σε χώρες του εξωτερικού, από την Ελβετία μέχρι το Ιράν. Μόνο που, όπως παρατηρεί η κ. Αμανατίδου, οι γυναίκες, που ουσιαστικά παλεύουν μόνες τους για να κρατήσουν ζωντανό το εγχείρημά τους, δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τη μεγάλη ζήτηση για το προϊόν τους, καθώς αδυνατούν να επεκτείνουν τη μονάδα τους με ίδιους πόρους.

Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι εν έτει 2014, με την ευκαιρία της διεθνούς έκθεσης Detrop της ΔΕΘ-Helexpo στη Θεσσαλονίκη, ο εμπορικός ακόλουθος του Ιράν ζήτησε από τις γυναίκες 100 τόνους πετιμέζι για εξαγωγές στη χώρα του, με προπληρωμένο μάλιστα το 50% της παραγγελίας. Δυστυχώς, τέτοια ποσότητα δεν υπήρχε…

«Κρατάμε τηλέφωνα από πιθανούς πελάτες σε περίπου 10 χώρες για εισαγωγές πετιμεζιού, μεταξύ των οποίων η Αγγλία, το Ισραήλ και η Πολωνία, αλλά δεν έχουμε υποδομή να αντεπεξέλθουμε. Χρειαζόμαστε περίπου 150.000 ευρώ για μια σωστή γραμμή παραγωγής. Ζητάμε εδώ και καιρό να μας ανοίξουν και να μας αφήσουν να λειτουργήσουμε το εργοστάσιο της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης, αλλά δεν είχαμε κάποια ανταπόκριση μέχρι στιγμής. Βέβαια, ευτυχώς, μέσα στον Ιούλιο αναμένεται να έχουμε συνάντηση με τον υφυπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης, για να μιλήσουμε μαζί του για τις δυνατότητες που έχει αυτή η καλλιέργεια» σημειώνει η Αναστασία Αμανατίδου, η οποία προσθέτει ότι, έστω με τα πεπερασμένα μέσα της, η Γενισέα κατάφερε πρόσφατα να εξάγει 2 τόνους πετιμεζιού στην Ελβετία.

Η υψηλή διατροφική αξία του προϊόντος τους, λέει, έχει πλέον πιστοποιηθεί και από αναλύσεις.

«Αφού παράξαμε την πρώτη παραγωγή, τη στείλαμε και κάναμε αναλύσεις σε πολλά πανεπιστήμια και στο Γενικό Χημείο του Κράτους. Το Χαροκόπειο μέχρι σήμερα είναι δίπλα μας, με τον καθηγητή Βάιο Καθαράνο, ο οποίος μας είχε πει από την αρχή: ‘δεν έχετε κανένα δικαίωμα να σταματήσετε, αυτό το προϊόν πρέπει να μπει ξανά στο ελληνικό τραπέζι’. Σκεφτείτε ότι η ζάχαρη έχει γλυκαιμικό δείκτη 115, ενώ το πετιμέζι που παράγουμε μόνο 42, λιγότερο κι από το μέλι, όπως προέκυψε από τις αναλύσεις. Έχει ακόμη υψηλό σίδηρο και πολυφαινόλες, όπως επιβεβαιώθηκε από το ΑΠΘ, το ΕΘΙΑΓΕ, το Γενικό Χημείο του Κράτους, το Μπενάκειο».

Το πετιμέζι υπάρχει μεν στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, αλλά εισάγεται αποκλειστικά από τις ΗΠΑ, λέει η Α. Αμανατίδου κα προσθέτει:

«Πιστεύουμε πως έχουμε ξεκινήσει δυναμικά, το προϊόν μας παράγεται 100% παραδοσιακά και αυτό θα είναι και η δύναμη μας για να καταφέρουμε να το εντάξουμε ως μια νέα καλλιέργεια σε κάποιο πρόγραμμα. Μέχρι στιγμής βάζουμε χρήματα από την τσέπη μας».

«Δεν θα σταματήσουμε μέχρι να πετύχει. Πρέπει να αφήσουμε μια προίκα στα παιδιά μας»
Και δεν αποθαρρύνεστε ποτέ από κάτι που απαιτεί τόσο χρόνο και κόπο χωρίς να αποδίδει αντίστοιχα έσοδα, δεν σκεφτήκατε ποτέ να τα παρατήσετε; ρωτήσαμε την Α. Αμανατίδου.

«Δεν θα σταματήσουμε μέχρι να πετύχει. Πρέπει να αφήσουμε μια προίκα στα παιδιά μας και στην περιοχή μας. Εδώ μιλάμε για ένα σπάνιο προϊόν, που στην Ευρώπη, το αντίστοιχό του, πωλείται 50 ευρώ το λίτρο, ενώ προέρχεται από ένα υβρίδιο και δεν έχει την ίδια γεύση.

Μπορούμε να σταματήσουμε να καλλιεργούμε τόσο καλαμπόκι και αντί για πέντε στρέμματα καλαμπόκι π.χ., να βάλουμε ένα στρέμμα ζαχαροκάλαμο. Είναι μια καλλιέργεια που δεν χρειάζεται λιπάσματα ή ραντίσματα. Το μόνο που θέλει είναι χειρονακτική εργασία. Άρα, πέρα από όλα τα άλλα, προσφέρει και πολλά μεροκάματα» καταλήγει.

Παλαιότερα, το φθινόπωρο, στις περιοχές όπου καλλιεργούνταν το ζαχαροκάλαμο στηνόταν γιορτή που κρατούσε όλη νύχτα. Καζάνια όπου έβραζε αργά και μοσχοβολούσε το πετιμέζι στήνονταν το ένα δίπλα στο άλλο και ξεκινούσε το «γλυκό» πανηγύρι… Η καλλιέργεια, μαζί με τις γιορτές που τη συνόδευαν, χάθηκε στον χρόνο, αλλά η επιμονή πέντε γυναικών, που «δεν θα σταματήσουν μέχρι να πετύχει», τη φέρνουν ξανά στο προσκήνιο…

TVXS